LENFÖDEM NEDİR?

Lenfödem nedir ve tedavisi; lenfatik sistemdeki oluşan bozukluktan dolayı hücreler arası sıvıda meydana gelen artış olarak tanımlanmaktadır. Hangi nedenle olursa olsun lenfatik sistem düzgün bir şekilde çalışmıyorsa veya damarlar uygun bir şekilde sıvıyı drene edemiyorsa, dokular içinde sıvı birikebilir. Biriken sıvı miktarı lenfatik sistemin taşıma kapasitesinden büyükse lenfödem oluşur. Sonuçta kollar, bacaklar veya organlar bu sıvının birikmesi ile şişer. Şişlik bir süre sonra kalıcı olmaya ve daha da artmaya başlar. Deri kalınlaşır, bacak ya da kol daha da şişerek uzuvların işlevi bozulur ve yaşam kalitesi düşer.

LENFÖDEM ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Primer Lenfödem nedir?

Belirgin bir sebep olmaksızın lenfatik yapının yapısal bozukluğu sonucunda ortaya çıkan çeşididir. Kol ya da bacak bölgesindeki lenfatik sistemin yeterli çalışmaması sonrası oluşur. Nedeni tam olarak bilinmemekte olup doğum sonrası (konjenital lenfödem), ergenlik döneminde (prekoks) yada yetişkin dönemde (tarda) ortaya çıkabilmektedir. Kadınlarda daha sık gözlenir. Genellikle bacaklarda gözlenir.

Seconder Lenfödem nedir?

Lenfatik damarlarının yada lenf nodlarının cerrahi, radyasyon tedavisi, enfeksiyon yada travma sonucunda hasar görmesi sonucunda ortaya çıkan lenfödem şeklidir. Bu nedenlerle oluşan lenfödem, erken dönemde ortaya çıkabileceği gibi haftalar, aylar hatta yıllar sonrada oluşabilir.

LENFÖDEM SEBEPLERİ NELERDİR?

Kanser nedeniyle lenf bezlerinin çıkartıldığı hastalar önemli bir lenf ödemli gruptur. Özellikle meme, melanom, jinekolojik, prostat, idrar kesesi, testis, kolon kanserli hastalarda lenf kanallarının toplandığı koltuk altı ve kasık lenf nodlarının çıkartılması sonrası lenfödem gelişebilmektedir. Bu tür cerrahi işlemler sonrası radyoterapi uygulanması lenfödem gelişme riskini önemli ölçüde arttırır.

Doğuştan lenf sisteminde eksiklik sonucu görülebilir.

Başka bir sebebi ise bir enfeksiyonun yol açtığı lenf damarı iltihabı sonucu oluşan fil hastalığıdır ve genellikle bacakta görülür.

BELİRTİLERİ

• Kol ya da bacakta başlayan şişme
• Bastırınca iz bırakan şişlik
• Kol veya bacakta ağır, dolgun, gergin bir his
• Güçsüzlük veya esnekliğin azalması
• Yüzük, saat veya kıyafetlerin çok sıkması
• Rahatsızlık veya ağrı
• Cilt gergin ve sert olması
• Tekrarlanan cilt enfeksiyonları

LENFÖDEM NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Erken evrede etkilenen alanda şişlik ve çap artışı en önemli dikkat çekici belirtilerdir. Kullanılan takı, aksesuarlar, giysi ve ayakkabının sıkması söz konusu olur. Kol yada bacak diğeri taraf ile karşılaştırıldığında çap farklılığı, dokuda kıvam değişikliği saptanır. Doktor semptomlarınızdan ve tıbbi geçmişinizden ve vücudunuzun etkilenen bölümü inceler tanıyı kesinleştirmek için doktor şu tetkiklerden bir yada birkaçını ister.

• Lenfosintigrafi: Radyoaktif bir maddenin derialtına verilerek lenf sistemi içindeki akımın görüntülenmesidir. Bu şekilde lenf yolları içinde tıkanıklık olup olmadığı belirlenebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR). Manyetik akım ile dokuların yapısı değerlendirilir. Bu şekilde lenfödeme özgü görüntü olup olmadığı dokularda aranır.
• Bilgisayarlı tomografi: Kesitsek görüntülerde lenfödem olup olmadığı yada lenfyollarına bası olup olmadığı belirlenir.
• Doppler ultrason: Bacakta şişlik oluşturabilecek diğer durumlardan örneğin venöz yetmezlikten lenfödemin ayırda edilmesi sağlanır.
• Lenfanjiografi: Özel bir boyanın lenfdamarlarına enjekte edilip, röntgen çekilmesi prensibine dayanır. Günümüzde çok daha az kullanılmaktadır.

LENFÖDEM TEDAVİSİ NEDİR?

Lenfödemde etkin tedavi kompleks boşaltıcı fizyoterapi ile yapılır.

Bu tedavi 4 farklı yöntemden oluşuyor:

• Manuel lenf drenajı
• Kompresyon (bandaj ve çorap)
• Cilt bakımı
• Egzersiz

Manuel Lenf Drenajı

Lenf sisteminin eller ile manipule edilerek, bloke olmuş sıvının serbest akışının sağlanması tekniği ve elle uygulanan özel bir yöntem. Ödemli bölgeden lenf sıvısının alınıp vücudun çalışan bölgelerindeki lenf nodüllerine transferi amaçlanıyor. Manuel lenf drenajı derinin tam altındaki yüzeysel lenf damarlarına hafif basınç uygulaması ile yapılıyor. Manuel lenf drenajı dolaşıma etkisi olmayan diğer terapötik masaj teknikleriyle karıştırılmamalı. Diğer masaj teknikleri lenfödem için faydalı olmadığı gibi zararlı da olabilir.

Kompresyon Bandajı

Manuel lenf drenajından sonra aktive olmuş lenf sisteminin etkinliğini koruma amaçlı yapılan özel bir bandajlamadır. Yapılan bandajlamada basıncın en uçtan itibaren çok dengeli şekilde ayarlanması gerekir. Kısa çekişli ve elastik olmayan bandajlar, basınç ayarlanması için yün sargılar kullanılır. Bu bandajların görevi; kas aktivasyonu sırasında yüksek basınç, istirahat halinde ise düşük basınç uygulaması nedeniyle lenf sıvısının etkilenmiş uzuvda tekrar birikmesini önlemek. Diğer bandaj şekillerinin lenfödem için oldukça zararlı olduğu bilindiğinden kullanılması önerilmemektedir.

Kompresyon Çorapları

Tedavi bitiminde takip süresince giyilmesi gereken materyaldir. Her kişiye özel ölçü alınarak, özel örüm tekniğiyle yapılıyor. Basınç ayarlamasının çok önemli olması nedeniyle ölçü alımının çok iyi yapılması gerekir.

Cilt Bakımı

Lenfödem bulunan deride cildin kurumasından dolayı Ph değeri 5.5 olan nemlendiricilerin kullanılması gerekir. Ödemli bölgedeki katlantılarda da sık sık mantar oluşup oluşmadığının takibi gerekir.

Egzersiz

Lenf sıvısının akış hızı iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivitesi gerekir. Egzersizler bandaj veya çorap kullanımı eşliğinde yapılmalı, dirençli egzersizlerden ve ağırlık çalışmalarından kaçınılmalıdır. Egzersiz programının hastaya özel olarak tedavi yürüten fizyoterapist tarafından hazırlanması gerekir. Lenfödem hastalarında ısınma ve pompalama, solunum ve hafif germe egzersizleri yapılmalıdır.

Lenfödem rehabilitasyonu; bu konuda eğitim almış, deneyimli kişiler tarafından yapılmalıdır. Merkezimizde tedavi Alman Földi kliniğinin düzenlediği eğitim programını başarı ile tamamlayarak sertifika almış Fizyoterapist Gamze GENÇ tarafından gerçekleştirilmektedir.