Lenfödem

Lenf sisteminin herhangi bir nedenle çalışmaması yada yetersiz çalışması vücudun dokularında şişmeye neden olan uzun süreli(kronik) bir durumdur.Sonuçta kollar, bacaklar veya organlar bu sıvının birikmesi ile şişer. Şişlik bir süre sonra kalıcı olmaya ve daha da artmaya başlar. Deri kalınlaşır, bacak ya da kol daha da şişerek uzuvların işlevi bozulur ve yaşam kalitesi düşer.

Lenfödem Kaça Ayrılır?

Lenfödem oluşma şekline göre 2’ye ayrılır

Primer Lenfödem: Lenfatik sistemin gelişimini etkileyen hatalı genlerden dolayı oluşur. Herhangi bir yaşta gelişebilir, ancak genellikle bebeklik, ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar.

Sekonder Lenfödem: Lenfatik sistemde hasar veya lenfatik sistemde sıvı akışının drenajı ile ilgili problemlerin neden olduğu durumlarda görülür. Enfeksiyon, yaralanma, kanser tedavisi, ekstremitenin iltihabı sonucu olabilir.

Peki Lenfödem Nasıl Oluşur?

Kanser nedeniyle lenf bezlerinin çıkartıldığı hastalar önemli bir lenf ödemli gruptur. Özellikle meme, melanom, jinekolojik, prostat, idrar kesesi, testis, kolon kanserli hastalarda lenf kanallarının toplandığı koltuk altı ve kasık lenf nodlarının çıkartılması sonrası lenfödem gelişebilmektedir. Bu tür cerrahi işlemler sonrası radyoterapi uygulanması lenfödem gelişme riskini önemli ölçüde arttırır.

Doğuştan lenf sisteminde eksiklik sonucu görülebilir.

Başka bir sebebi ise bir enfeksiyonun yol açtığı lenf damarı iltihabı sonucu oluşan fil hastalığıdır ve genellikle bacakta görülür.

Lenfödem Belirtileri Nelerdir?

Başlıca semptom vücudun herhangi bir yerinde oluşan şişliktir. Kıyafete sığması zor olabilir  ve takılar sıkmaya başlayabilir.

Lenfödemin diğer belirtileri ise:

• Kol veya bacakta ağır, dolgun, gergin bir his
• Bastırınca iz bırakan şişlik
• Güçsüzlük veya esnekliğin azalması
• Rahatsızlık veya ağrı
• Cilt gergin ve sert olması
• Tekrarlanan cilt enfeksiyonları

Lenfödem Nasıl Teşhis Edilir?

Erken evrede etkilenen alanda şişlik ve çap artışı en önemli dikkat çekici belirtilerdir. Kullanılan takı, aksesuarlar, giysi ve ayakkabının sıkması söz konusu olur. Kol yada bacak diğeri taraf ile karşılaştırıldığında çap farklılığı, dokuda kıvam değişikliği saptanır. Doktor semptomlarınızdan ve tıbbi geçmişinizden ve vücudunuzun etkilenen bölümü inceler tanıyı kesinleştirmek için doktor şu tetkiklerden bir yada birkaçını ister.

• Lenfosintigrafi: Radyoaktif bir maddenin derialtına verilerek lenf sistemi içindeki akımın görüntülenmesidir. Bu şekilde lenf yolları içinde tıkanıklık olup olmadığı belirlenebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR). Manyetik akım ile dokuların yapısı değerlendirilir. Bu şekilde lenfödeme özgü görüntü olup olmadığı dokularda aranır.
• Bilgisayarlı tomografi: Kesitsel görüntülerde lenfödem olup olmadığı yada lenfyollarına bası olup olmadığı belirlenir.
• Doppler ultrason: Bacakta şişlik oluşturabilecek diğer durumlardan örneğin venöz yetmezlikten lenfödemin ayırd edilmesi sağlanır.

Lenfanjiografi: Özel bir boyanın lenfdamarlarına enjekte edilip, röntgen çekilmesi prensibine dayanır. Günümüzde çok daha az kullanılmaktadır

Lenfödem Tedavisi Nedir?

Dünya standartlarında kabul edilmiş tek tedavi “Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi” programlarıdır. İki aşaması vardır;

1-Drenaj

 Bölgenin çeşitli kompresyon ürünleri kullanarak olabildiğince drene edileceği bu fazda çevre ölçümlerinin olabildiğince azaltılması beklenir.

a-Manuel Lenf Drenajı Nedir?

 Lenf sisteminin eller ile manipule edilerek, bloke olmuş sıvının serbest akışının sağlanması tekniği ve elle uygulanan özel bir yöntem. Ödemli bölgeden lenf sıvısının alınıp vücudun çalışan bölgelerindeki lenf nodüllerine transferi amaçlanıyor. Manuel lenf drenajı derinin tam altındaki yüzeysel lenf damarlarına hafif basınç uygulaması ile yapılıyor. Manuel lenf drenajı dolaşıma etkisi olmayan diğer terapötik masaj teknikleriyle karıştırılmamalı. Diğer masaj teknikleri lenfödem için faydalı olmadığı gibi zararlı da olabilir.

 b-Kompresyon Bandajı Nedir?

 Manuel lenf drenajından sonra aktive olmuş lenf sisteminin etkinliğini koruma amaçlı yapılan özel bir bandajlamadır. Yapılan bandajlamada basıncın en uçtan itibaren çok dengeli şekilde ayarlanması gerekir. Kısa çekişli ve elastik olmayan bandajlar, basınç ayarlanması için yün sargılar kullanılır. Bu bandajların görevi; kas aktivasyonu sırasında yüksek basınç, istirahat halinde ise düşük basınç uygulaması nedeniyle lenf sıvısının etkilenmiş uzuvda tekrar birikmesini önlemek. Diğer bandaj şekillerinin lenfödem için oldukça zararlı olduğu bilindiğinden kullanılması kesinlikle sakıncalıdır.

c-Cilt Bakımı

Lenfödem bulunan deride cildin kurumasından dolayı Ph değeri 5.5 olan nemlendiricilerin kullanılması gerekir. Ödemli bölgedeki katlantılarda da sık sık mantar oluşup oluşmadığının takibi gerekir.

d-Egzersiz

Lenf sıvısının akış hızı iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivitesi gerekir. Egzersizler bandaj veya çorap kullanımı eşliğinde yapılmalı, dirençli egzersizlerden ve ağırlık çalışmalarından kaçınılmalıdır. Egzersiz programının hastaya özel olarak tedavi yürüten fizyoterapist tarafından hazırlanması gerekir. Lenfödem hastalarında ısınma ve pompalama, solunum ve hafif germe egzersizleri yapılmalıdır.

2- Bakım ve Koruma

Kişiye özel bası giysileri ile bölgenin tekrar ödem ile dolması engellenir.

Uygun cilt bakım ürünleriyle cilt yaralanmalara karşı korunur.

a-Kompresyon Çorapları Nasıl Olmalıdır?

 Lenfödemli cildin havalanabilmesi, nem dengesinin korunması ve dış etkenlere karşı korunması amacıyla kompresyon çoraplarının seçimi çok önemlidir. Alanında uzman ekip üyelerince, kişiye ikinci bir cilt gibi uyacak özel ölçüler alınmalıdır.

Kompresyon çorapları düz örüm ile  örülmeli, vücut katlantılarını kapatıcı etki göstermelidir.

Nelerden korunulmalıdır?

• Enfeksiyon(kesikler, enjeksiyonlar, böcek ısırmaları, yanıklar)
• Aşırı kilo alma ve dengesiz beslenme
• Yetersiz veya aşırı egzersiz
• Kolun aşırı ısıya maruz kalması
• Ağır yük kaldırma
• Kolun baş üzeri pozisyonda uzun ve yorucu çalışması
• Uzun yolculuklar(özellikle uçak yolculukları)
• Etkilenen kol veya bacağın sıkılması(tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler)

Lenfödem rehabilitasyonu; bu konuda eğitim almış, deneyimli kişiler tarafından yapılmalıdır. Merkezimizde tedavi Alman Földi kliniğinin düzenlediği eğitim programını başarı ile tamamlayarak sertifika almış Fizyoterapist Gamze GENÇ tarafından gerçekleştirilmektedir.